Kardiovaskulyar Risk Paneli

HPV DNT testi

Human Papilloma Virus DNT testi, HPV DNT testi, HPV testi, HPV skrininq, HPV analizi, HPV genotipləmə, HPV tipləndirmə, HPV PCR, HPV DNT sekans analizi, HPV sekans analizi, HPV infeksiyası diaqnozu, HPV diaqnozu

Hazırda human papilloma virus (HPV) varlığını ortaya çıxarmaq və tiplərini təyin etmək üçün fərqli kit və texnikalar istifadə olunur. Bu diaqnoz kitlərinin çoxu xarici firmalar tərəfindən hazırlandığına görə araşdırılan HPV tiplərinin sayı və istifadə edilən üsul işlədilən kitə görə dəyişir. Bununla yanaşı, çox hallarda 17-18 fərqli HPV tipini təyin edə biləcək şəkildə hazırlanırlar. Mikroarray əsaslı Human Papilloma Virus (HPV) diaqnoz kitləri dünyada bir çox mərkəz tərəfindən uzun müddətdir istifadə olunub yüksək spesifikliyə və həssaslığa sahib olduqları üçün seçilir. Bu sistemlərdən ən çox yayılmışı isə Genomica tərəfindən istehsal olunmuş və Avropadakı inkişaf etmiş mərkəzlərin xüsusilə seçdiyi CLART®  HPV 2 diaqnoz kitidir. Bu kit yüksək spesifikliyə (100%) və həssaslığa (99%) malik olmaqla yanaşı, klinik olaraq əhəmiyyətli olan HPV tiplərinin çoxunu (35 fərqli tip) yaxma, ThinPrep, SurePath, parafin toxuma, hüceyrə suspenziyası kimi bir çox fərqli nümunədən təyin edə bilir. İnfeksiyaya səbəb olan bütün HPV tiplərinin təyin oluna bilməsi üçün hazırda istifadə oluna bilən yeni üsullar təkmilləşdirilmişdir. DNT sekans analizi adlanan bu üsul hələ də bütün HPV tiplərini təyin edə bilən yeganə üsuldur. Bu texnikada araşdırılan nümunədən əldə edilən DNT materialında HPV kapsidini əmələ gətirən iki struktural proteindən biri olan L1 genom bölgəsinə spesifik praymerlər işlədilərək PCR analizi tətbiq olunur. PCR məhsulu gel elektroforezi adlanan sistemdə baxılaraq HPV olub olmadığı dəyərləndirilir. HPV tapılarsa PCR məhsuluna Automatic DNA Sequencer (flüoressensiya texnologiyası) ilə DNT sekans analizi tətbiq olunur. Buradan verilən məlumatlar Gen Bankı Bazasında olan digər HPV genom sekansları ilə qarşılaşdırılaraq HPV tipləməsi aparılır.

Nümunə ehtiyacları

 Periferik qan

·         Nümunə miqdarı 2-3ml olmalıdır

·         EDTA-lı (bənövşəyi qapaqlı) tüplərə alınmış olmalıdır

·         Pıxtalı olmamalıdır

·         Otaq temperaturunda saxlanmalı və daşınmalıdır

Analiz üsulu

·         Mikro array (çip)

·        DNT sekans analizi

 Cavab verilmə müddəti

·         7-10 gün sonra

                                                                 HLA  antigenləri

                                                                               Sitomeqalovirus

Sitomeqalovirus ən geniş yayılmış infeksiyalardandır; Herpes Viridiae ailəsinə aid DNT virusudur. Virus qanda, ağız suyunda, süddə, sidikdə, spermada, uşaqlıq boynu şirəsində, likvorda, gözyaşı mayesində, burun-udlaq möhtəviyyatında, amniotik mayedə, transplantasiya üçün istifadə edilən orqan və toxumalarda aşkar edilir.

Yoluxma yolları:

·         Hava-damcı

·         Sidik

·         Təmas

·         Cinsi

·         Тransplasentar (vertikal)

·         Qan köçürmə və orqanların köçürülməsi zamanı

·         Parenteral

      Bətndaxili sitomeqaliya dölün pre- və ya intranatal yoluxması zamanı inkişaf edir. Prenatal  yoluxma zamanı virusun keçmə yolu transplasentar, transservikaldır (qalxan). İntranatal yoluxma zamanı virus dölyanı suların və ya ananın doğuş yollarının mikrobla çirklənmiş şirələrinin aspirasiyası zamanı daxil olur. Sitomeqalovirusun plasentadan keçərək yoluxması bütün hamiləlik dövründə (daha çox 1-2-ci trimestrdə, nisbətən az hallarda 3-cü trimestrdə) mümkündür. Virus daha çox hallarda dölə təsir edir. Sitomeqalovirus infeksiyası orqanizmə ilkin olaraq hamiləliyin ilkin dövrlərində daxil olmuşsa, bu, dölsalma, dölün ölü doğulması, kəskin anadangəlmə sitomeqalovirus infeksiyasına, yoluxma hamiləliyin 2-ci yarısında baş vermiş olarsa, xroniki sitomeqalovirus infeksiyasına, mərkəzi sinir sistemi və qara ciyərin zədələnməsinə, anadangəlmə eybəcərliklərə, ürək qüsurlarının yaranmasına səbəb olur. Bütün bu göstərilən fəsadları nəzərə alaraq hamiləlik dövründə sitomeqalovirus infeksiyasına yoluxması bəzi hallarda hamiləliyin süni şəkildə pozulması üçün tibbi göstəriş hesab olunur. Bu zaman hamiləliyi aparan müalicə həkimi öz qərarını qəbul edərkən müxtəlif klinik, virusoloji, dölün və ciftin ultrasəs müayinələrinin nəticələri üzrə tibbi göstərişləri nəzərə alır. İnfeksiyanın qanda aşkar edilməsinin ən dəqiq metodu PZR (polimer zəncirvari reaksiya) ilə aparılan DNT-nin müəyyən edilməsi metodudur.

                                                             Toxoplasma gondii

       İnsan bu infeksiyaya adətən çirkli əllərdən, sudan, pişik ilə təmasda olarkən onun ifrazatlarından yoluxur. Bəzən yoluxma qanköçürmə, orqan transplantasiyası nəticəsində də baş verir. İnsanlarda parazitemiya və müxtəlif orqanların zədələnməsilə müşayiət olunan polimorf klinik təzahürlərə malik toksoplazmoz xəstəliyi törədir. Sitomeqalovirus infeksiyası ilə yoluxmada olduğu kimi, toksoplazma qadın orqanizminə hamiləlik dövründə ilk dəfə daxil olduqda təhlükəli hesab olunur. Hamiləliyin birinci trimestrində toksoplazmozla yoluxma anadangəlmə toksoplazmozla nəticələnir. Anadangəlmə toksoplazmoz zamanı törədici plasenta vasitəsilə dölə daxil olur.  Bu zaman dölün ölümü baş verir (abort, yaxud ölü doğulma), yaxud uşaq anadangəlmə qüsurlarla (xorioretinit, korluq, makro- və ya mikrosefaliya və s. nevroloji əlamətlərlə) doğulur. Qeyd edilən patoloji hallar böyük yaşlarda (5 yaşından sonra) özünü biruzə verə bilər. Hamiləliyin sonrakı dövrlərində yoluxma zamanı uşaqlarda nevroloji əlamətlər zəif olur, həmçinin onlar daha sonralar təzahür edir. Toksoplazmalar sinir hüceyrələrini, qaraciyəri, böyrəkləri, ağciyərləri, ürəyi, əzələləri, gözləri zədələyir. Kəskin infeksiya parazitemiya, xroniki infeksiya sistaların əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Törədicinin lokalizasiyasından və zədələnmiş orqandan asılı olaraq qızdırma, səpgilər, hepatosplenomeqaliya, faringit, meninqoensefalit, pnevmoniya və s. kimi təzahür edə bilər. İmmun çatışmazlığı olan şəxslərdə, o cümlədən QİÇS zamanı toksoplazmoz nekrotik ensefalit, endokardit, pnevmoniya ilə müşayiət olunmaqla ağır gedişə malik olaraq çox vaxt ölümlə nəticələnir.T.gondii infeksiyasının DNT PCR üsulu ilə təyini əsas diaqnoz üsullarından biridir. Fərqli PCR üsulları ilə parazitin fərqli hədəf gen bölgələri çoxaldıla bilər.

                                      Chlamydia trachomatis

    Xlamidiyalar ən kiçik bakteriyalara aiddir. Onlar hüceyrə daxilində inkişaf edirlər və insandan insana (cinsi yolla) və ya heyvandan insana ötürülür. Yüngül simptomlarla xroniki mövcudluğu bu xəstəlik üçün xarakterikdir. Bu səbəbdən diaqnoz hamıda müəyyən olunmur və ya çox gec qoyulur. İnfeksiyanın anticisim reaksiyası 6-8 həftədən sonra yaranır. Ən vacib insan patogen xlamidiyaları: C.trachomatis, C.pneumoniae and C.psittaci.

    Bu gün Chlamydia trachomatis-in 18 sero-tipi məlumdur. Kliniki simptomları müxtəlifdir və cinsi yollardakı yüngül ifrazat şikayətlərindən abdominal şikayətlərə qədər dəyişə bilər. Daha sonra uretrit (sidik kanalının iltihabı), servisit ( yumurtalıq boynunun iltihabı), endometrit (yumurtalıq divarının iltihabı), salpingit (yumurtalıq borusunun iltihabı), peritonit (qarın boşluğunun iltihabı), perihepatit (qaraciyəri əhatə edən qarın boşluğunun iltihabı), konyunktivit (gözün selikli qişasının iltihabı) kimi xəstəliklərə səbəb olur. C.trachomartis infeksiyalarının sonrakı  fəsadları artrit, qadın sonsuzluğu və ya uşaqlıqdan kənar hamiləlik ola bilər. C.trachomatis cinsi xlamidiya infeksiyasının D-K serotipi əksər hallarda 15-25 yaşlı qadınlarda cinsi yolla yoluxur. Burada əsas problem xlamidiyanın servisitə səbəb olmasıdir ki, bu da təqribən 5% hallarda baş verir. Vaxtından əvvəl doğuş və yenidoğulmuşun doğuş kanalından keçərkən infeksiyaya tutulma halları mövcuddur. Vaginal doğuş zamanı infeksiya riski 50%-dən yuxarıdır, belə ki yenidoğulmuşların yarısında infeksiya asimptomatik inkişaf edir. Buna görə də hamilə qadınlarda xlamidiya skrininqinin edilməsi məsləhət görülür. Xlamidiozun əsas təhlükəsi ondan ibarətdir ki,ağırlaşmalar törədə bilər.Bir müddət keçdikdən sonra xlamidiyalar prostata və toxum kisəciklərinə gəlib çataraq prostatit və vezikulit törədirlər.Daha sonra xroniki proses xaya artımina yayılaraq obturasion forma sonsuzluğa səbəb ola bilər.Xlamidiyalar həmçinin sidik kisəsinin divarına düşərək hemorragik sistit törədə bilərlər.Sidik kanalının xroniki iltihabı onun daralmasına (striktura) səbəb ola bilər.Qadınlarda xlamidiya infeksiyası adətən uşaqlıq borularının keçməzliyinə,uşaqlıqdan kənar hamiləliyə,doğuşdan sonrakı və ya abortdan sonrakı endometritə səbəb ola bilər.Xəstələrdə hamiləlik ağır keçir. Cinsi orqanlardan əlavə xlamidiya digər orqanları da hədəf seçə bilər.O zaman bu xəstəlik artıq Reyter sindromu və ya xəstəliyi adlanır.Reyter sindromu zamanı gözlər ( xlamidiya konyuktiviti),oynaqlar(əsasən aşıq-daban,diz,fəqərə),dəri,daxili orqanlar zədələnə bilər. Xlamidiozun diaqnostikası bakterial infeksiyaların diaqnostikasından daha çətindir.Ən sadə metodlar yalnız 40% dəqiqliyə malikdir. Törədicinin müəyyən edilməsi üçün PZR metodundan istifadə olunur.

                                                        Hepatit B virusu

Hepatiti B virusu (HBV) ilə yoluxma qaraciyər iltihabına səbəb ola bilir. Bir çox insanlarda HBV infeksiyası xroniki hal alır və tədricən qaraciyərdə çapıqlaşma (sirroz) və ya qaraciyər xərçənginə gətirib çıxarır. Xəstə insanın qanı və ya daxili mayesi ilə (ağız suyu, sperma, vaginal sekresiya) təmasda olama nəticəsində HBV ilə yoluxma mümkündür. Hepatit B ilə xəstə olan yaşlı insanlarda əlamətlərin kəskinliyinə baxmayaraq tam sağalma mümkündür. Yenidoğulmuşlar və uşaqlar xəstələnərsə infeksiyanın xroniki xarakter alması ehtimalı artmış olur.

Hepatit B-nin aşağıdakı diaqnostika üsulları mövcuddur:

- Hepatit B səth antigeni  (HBsAg). Qanda təyin edilir və virusun xarici səthində yerləşir. Əgər test bu antigenə görə pozitivdirsə siz HBV virusunu asanlıqla digərlərinə keçirə bilərsiniz. Testin mənfi olması o deməkdi ki, çox yəqin ki, siz HBV-yə yoluxmamısınız.

  - Hepatit B səth antigeninə qarşı anticism (anti-HBs). Bu testin pozitiv olması o deməkdir ki, siz HBV-yə qarşı anticismlərə maliksiniz. Ola bilsin ki, artıq keçirmiş olduğunuz və sağaldığınız yoluxma nəticəsində bu anticismlər yaranıb və hal hazırda sizdə HBV virusları yoxdur. Peyvənd alan insanlarda da anti-HBs anticismləri müəyyən olunur. Hər iki halda bu o deməkdir ki, siz digərlərini yoluxdura, özünüz isə yoluxa bilməzsiniz. Çünki sizdə ya peyvənd ya da bədəninizin immun sistemi vasitəsilə HBV-yə qarşı etibarlı immunitet yaranıb.

  - Hepatit B özək antigeninə qarşı anticism (anti-HBc). Bu test xroniki infeksiya daşıyıcılarını təyin etsə də bəzən ikili məna verir. Əgər test pozitivdirsə sizdə xroniki infeksiyanın olması mümkündür. Bununla yanaşı anti-HBc anticisminin olması sizin kəskin infeksiyadan sağalmağınızın göstəricisi ola biər. Bu testin nəticəsinin interpretasiyası digər iki testin nəticəsinə əsasən edilir. Əgər nəticələr dəqiq deyilsə siz hər üç testi yenidən etməli ola bilərsiniz. 

  - E-antigen testi. Bu yuxarida göstərilən testlərə əlavə olaraq edilir və heç də məcburi deyil. Bu test həkim üçün əlavə informasiya verir. Onun müsbət olması sizdə HBV-nin yüksək miqdarda olmasını göstərir və digərlərini yoluxdurma ehtimalı yüksəkdir. Əgər test neqativdirsə bu o deməkdir ki, virusun qanda miqdarı  aşağıdır və digərlərini yoluxdurma ehtimalı aşağıdır.

  - Qaraciyər enzimlərinin yoxlanması. Qaraciyər enzımlərinin (ALT, AST) yüksək olması qaraciyərin zədələnməsini göstərir.

  - Alfa-fetoprotein (AFP) testi. AFP-nin yüksək olması HBV-nin ağırlaşması kimi qaraciyər xərçənginin əmələ gəlməsini göstərə bilən testdir.

  - Hepatit B DNT testi. Bu test vasitəsiə qanda HBV DNT-sinin miqdarını təyin etməyə imkan verir. Bununla həkim müalicənin nə dərəcədə effektiv olmasına nəzarət edir.

  - Qaraciyərin Ultrasəs Müayinəsi. Bununla HBV-nin qaraciyər sirrozu və xərçəngi kimi ağırlaşmalarının olub olmaması müəyyən edilir.

  - Qaraciyərin Kompüter Tomoqrafiyası. Bununla HBV-nin qaraciyər sirrozu və xərçəngi kimi ağırlaşmalarının olub olmaması müəyyən edilir.

  - Qaraciyər Biopsiyası. Bu prosedura vasitəsilə qaraciyərin kiçik bir tikəsi xaric edilir və mikroskopik müayinəsi aparılır. Biopsiya qaraciyərin zədələnmə dərəcəsini müəyyən etməyə imkan verir. Bununla yanaşı, biopsiyanın nəticələrinə görə qaraciyərin digər mənşəli (məsələn, alkoqol, dərman və ya autoimmun mənşəli) hepatitlərini inkar etmək olur.

                                                             Hepatit C virusu

    HCV bu günə qədər tapılmış altı hepatit viruslarından (A,B,C,D,E və G) biridir. HCV bu virusların içərisində ən təhükəlisi hesab edilir. HCV qaraciyərə gizlincə zərbə vura bilən bir virusdur və onunla yoluxan insanların çoxunda ilk zamanlar heç bir şikayət olmur. Təssüf ki, insanlar əsasən HCV ilə yoluxmanı o zaman bilirlər ki, artıq virus qaraciyəri narahatlıq yarada biləcək səviyyədə zədələmiş olur. Bir çox hallarda isə adi profilaktik “check up” (yoxlama) zamanı  HCV təyin olunur.  Bəzi insanlarda isə yoluxmaya baxmayaraq virus orqnizmin daxili imkanları hesabına məhv edilir və müayinələr zamanı üzə çıxmır. Zaman keçdikcə Hepatit C virusu tədricən qaraciyər xərcənginə, qaraciyər çatışmazlığına və ya sirroza gətirib çıxara bilər. AİDS xəstəliyini törədən HİV virusundan fərqli olaraq Hepatit C cinsi yolla keçmir. Amma virusa yoluxmuş qanla təmasda olmaq (iynə və ya qan köçürmə vasitəsilə) yoluxma təhlükəsi yaradır.

Hepatit C-ni aşağıdakı üsullarla müayinə etmək olar:

- İlk növbədə qanın seroloji analizi olunmalıdır. Bu müayinə zamanı sizin qanınızda HCV virusunun anticisimlərinin olub-olmaması yoxlanılır (Anti-HCV antibody). Amma yadda saxlayın ki, anticisimlərin tapılması heçdə həmişə virusun olmasına dəlalət etmir. Bir çox hallarda virusun yox olmasına baxmayaraq qanda HCV-yə qarşı anticisimlər tapıla bilir. Odur ki, əgər cavab pozitiv alınıbsa mütləq onun digər daha dəqiq üsul olan PCR vasitəsilə (HCV RNT, Keyfiyyət) təsdiqlənməsi vacibdir.

 - Qanda virusun miqdarı Real Time PCR deyilən metodla təyiin edilir və virus RNT-sinin (HCV RNT, Kəmiyyət) sayılmasına əsaslanır.

 - Müalicə taktikasını dəqiqləşdirmək məqsədilə virusun genotipləməsindən (HCV, Genotip Təyini) istifadə olunur. HCV-nin altı genotipi vardır və aparılan müalicənin effektivliyi bu genotiplərdən çox aslıdır. 1 və 4-cü genotiplər adətən 12 ay, digərləri isə 6 ay müalicə tələb edirlər.

 - Mikroskopik müayinə üçün qaraciyər biopsiyasından istifadə olunur. Biopsiya qaraciyərin zədələnmə səviyyəsini müəyyən etməyə imkan verir. Bununla yanaşı, biopsiyanın nəticələrinə görə qaraciyərin digər mənşəli (məsələn, alkoqol, dərman və ya autoimmun mənşəli) hepatitlərini inkar etmək olur.

Həkiminiz aşağıdakı müayinələri də təklif edə bilər: 

- Qanın ümümi analizi

- Qanın biokimyəvi analizi: ALT, AST, QQT, Bilirubin

- Yanaşı gedən patologiyalar olarsa digər göstəricilər də istənə bilər

- Qarın boşluğunun ultrasəs müayinəsi; qaraciyərin vəziyyəti haqqında ilkin məlumatları almaq da dəyərli ola bilər

- Yanaşı gedən patologiyalar olarsa və ya müqayisəli diaqnostikaya ehtiyac yaranarsa digər müayinələr aparıla bilər.

                                                                Hepatit D

   Hepatit D hepatit virusları arasında ən unikalıdır.  Virus kimi natamamdır. Delta hepatit dəyişik kliniki simptomlar göstərə bilər- asimptomatik daşıyıcılıq vəziyyəti qısa zaman ərzində proqressivləşən xroniki qaraciyər xəstəliyi ilə əvəz oluna bilər. HDV-nin klinik gedişi bir çox faktorlardan asılıdır-xüsusilə autoimmun və genetik. İnsanda hepatit B ilə eyni zamanda və ya onunla yoluxmadan sonra yoluxur. Bu zaman qaraciyərin funksional pozulmaları özünü kəskin şəkildə biruzə verir. Orqanizmdə uzun müddət qala bilər ki bu da qaraciyər sirrozuna səbəb olur. HBV kimi HDV parenteral, qan və qan məhsulları ilə və ya bəzən cinsi yolla da yoluxur.

    Müalicənin məqsədi virusun replikasiyasını zəiflətmək və supressiya əldə etməkdir. Sonrakı hədəf isə Hepatit B virusunun eradikasiyasıdır (yəni qandan təmizlənməsi). HDV eradikasiya edilib Hepatit B qalarsa təkrar virus aktivləşməsi riski böyükdür. Hepatit D virusunun müalicəsi standart və peqillə olunmuş interferonlarla aparılır. Bəzi nukleotid və nukleozid analoqları ilə aparılan malicələr istənilən klinik nəticələr vermir. Hepatit D-dən qorunmanın yeganə yolu Hepatit B-ə qarşı peyvənd olunmaqdır.

    Diaqnostika qan zərdabında delta-antigenin və ona qarşı anticisimlərin (anti-HDV İgM) İFA vasitəsilə, eləcə də virus RNT-nin PZR ilə aşkar edilməsinə əsaslanır.