Konsultasiya al

Allergiya, immun sisteminin normalda zərərsiz olan maddələrə qarşı həddindən artıq reaksiyasıdır. Tozcuqlar, bəzi qidalar, heyvan tükü və dərmanlar kimi allergenlər, həssas insanlarda qaşınma, burun axması, göz yaşarması, öskürək və hətta həyati təhlükəli anafilaktik reaksiyalara səbəb ola bilər.

Elmi araşdırmalar göstərir ki, allergiyanın yaranmasında yalnız ətraf mühit deyil, həm də genetik meyillilik mühüm rol oynayır. Bu səbəbdən, ailəsində allergiya tarixi olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir.

Genetik Əsaslar

1. İrsi meyillilik

Allergik xəstəliklər (allergik rinit, astma, atopik dermatit və s.) tez-tez ailələrdə nəsildən-nəsilə ötürülür. Əgər valideynlərin hər ikisində allergiya varsa, uşaqların risk faizi 60–70%-ə qədər yüksələ bilər.

2. Əsas genlər

Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi genlər immun sisteminin allergenlərə reaksiyasını tənzimləyir:

• IL4 və IL13 — allergik reaksiyalarda rol oynayan IgE anticisimlərinin istehsalını artırır.
• FCER1A — IgE reseptorunun quruluşunu müəyyən edir, histamin ifrazını tetikleyir.
• HLA-DQB1 və HLA-DRB1 — allergenlərin immun sistem tərəfindən tanınma formasına təsir edir.
• FLG — dəri baryerinin bütövlüyünü qoruyur; mutasiyalar atopik dermatit riskini artırır.

3. Epigenetik təsirlər

Genetik meyillilik olsa belə, ətraf mühit faktorları (siqaret tüstüsü, hava çirkliliyi, pəhriz, infeksiyalar) gen ifadəsini dəyişdirə bilər. Bu, epigenetika vasitəsilə baş verir və allergiya riskini artırır və ya azalda bilər.

Genetik və Ətraf Mühit Qarşılıqlı Əlaqəsi

Genetik faktorlar, allergiyanın potensialını müəyyən etsə də, allergiyanın ortaya çıxması çox vaxt ətraf mühit təsirləri ilə bağlıdır.
 Əsas tetikleyicilər:

• Polen və toz gənələri
• Heyvan tükü
• Qida allergenləri (yumurta, süd, fındıq, dəniz məhsulları və s.)
• Dərmanlar (penisillin və s.)
• Zəhərli böcək sancmaları
• Kimyəvi maddələr

Müalicə Yanaşmaları

1. Allergendən uzaqlaşma

Ən sadə, amma bəzən ən çətin tədbirdir. Məsələn, toz gənələrinə qarşı qoruyucu yataq dəstləri, polen mövsümündə pəncərələrin bağlı saxlanması.

2. Dərman müalicəsi

• Antihistaminlər — histamin təsirini bloklayır, simptomları azaldır.
• Kortikosteroidlər — iltihabı azaldır (burun spreyləri, kremlər, inhalyatorlar).
• Leukotrien antaqonistləri — bronx daralmasını azaldır.

3. İmmunoterapiya (Allergen spesifik)

Allergenin çox kiçik dozalarının tədricən artırılması yolu ilə immun sisteminin həssaslığını azaltmaq məqsədi daşıyır. Bu metod uzunmüddətli təsir göstərir və bəzi hallarda tam sağalma mümkündür.

4. Fərdiləşdirilmiş müalicə

Genetik testlər vasitəsilə xəstənin hansı allergenlərə və hansı mexanizmlə reaksiya verdiyini müəyyənləşdirmək mümkündür. Bu, fərdiləşdirilmiş müalicə planı qurmağa imkan verir.

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzinin Yanaşması

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzi:

• Allergiyaların genetik əsaslarını müəyyən etmək üçün NGS və SNP analizləri aparır.
• Pasiyentə uyğun fərdiləşdirilmiş müalicə strategiyaları təklif edir.
• Allergiya riski yüksək olan ailələrə genetik məsləhət xidməti göstərir.

Nəticədə

Allergiya, genetik meyillilik və ətraf mühit təsirlərinin birgə nəticəsidir. Genetik mexanizmləri anlamaq, daha dəqiq diaqnoz qoymaq və fərdiləşdirilmiş müalicə tətbiq etmək üçün mühüm addımdır. Gələcəkdə genetik testlər və hədəfli müalicələr allergiyanın idarə olunmasında əsas rol oynayacaq.