Konsultasiya al

Autoimmun xəstəliklər — immun sisteminin öz orqan və toxumalarına qarşı hücum etməsi nəticəsində yaranan xroniki xəstəliklərdir. Buraya revmatoid artrit, sistemik qırmızı qurdeşənəyi (SLE), tip 1 diabet, Hashimoto tiroiditi, multipl skleroz, çölyak, psoriaz və onlarla digər xəstəlik daxildir.

Bu xəstəliklərin yaranmasında bir neçə əsas faktor iştirak edir:

• Genetik meyillilik
• Ətraf mühit təsirləri
• İnfeksiyalar
• Həyat tərzi və stress

Müasir tədqiqatlar göstərir ki, ailəsində autoimmun xəstəlik olan şəxslərdə risk daha yüksəkdir. Lakin təkcə genetik amil kifayət etmir; xəstəliyin ortaya çıxması üçün ətraf mühit və həyat tərzi faktorlarının da rolu böyükdür.

Autoimmun Xəstəliklərdə Genetik Markerlər və Risk Dərəcəsi

Bəzi genetik markerlər və gen variantları autoimmun xəstəlik riskini artırır. Ən geniş tədqiq olunanlar:

• HLA gen kompleksi: Ən mühüm risk faktorlarından biridir. Xüsusilə HLA-DR və HLA-DQ allelləri müxtəlif autoimmun xəstəliklərdə tapılır.
  • Məsələn, HLA-DR3 və HLA-DR4 allelləri tip 1 diabet və SLE üçün risk yaradır.
  • HLA-B27 alleli isə ankilozan spondilit və bəzi artrit növlərində risk faktoru kimi qəbul olunur.
• PTPN22, CTLA4, IL2RA və digər immun tənzimləyici genlərdə polimorfizmlər riskə təsir edir.
• Ailə anamnezi: Birinci dərəcəli qohumlarda autoimmun xəstəlik olduqda risk 2–10 dəfə artır.

Genetik testlər bu markerləri aşkar etməyə və risk profilini müəyyən etməyə imkan verir.

Şəxsi Profilaktika: Nə Etmək Olar?

Autoimmun xəstəliklərin tam qarşısını almaq hər zaman mümkün olmasa da, risk faktorlarını bilmək və şəxsi profilaktika tədbirləri görmək xəstəliyin inkişaf ehtimalını azaltmağa və ya gecikdirməyə kömək edə bilər.

1. Genetik Konsultasiya və Testlər

• Ailəsində autoimmun xəstəlik olan, yaxud simptomları olan şəxslər üçün genetik konsultasiya vacibdir.
• Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzində HLA və digər risk markerlərinə dair müasir genetik testlər mövcuddur.

2. Ətraf Mühit və Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri

• Siqaretdən imtina: Siqaret bəzi autoimmun xəstəliklərin (xüsusilə SLE və revmatoid artrit) riskini artırır.
• Sağlam qidalanma: Vitamin, mineral və antioksidantlarla zəngin qidalar immun sistemi tarazda saxlayır.
• Piylənmənin qarşısının alınması: Artıq çəki immun sistemin balansını poza bilər.
• Stresin idarə olunması: Xroniki stress immun sistemi zəiflədir və xəstəlik riskini artırır.
• Kifayət qədər yuxu və fiziki aktivlik: İmmunitet üçün vacibdir.

3. İnfeksiya və Peyvəndlərə Diqqət

• Bəzi virus və bakteriyalar (məsələn, EBV, Hepatit B və s.) autoimmun prosesləri tətikləyə bilər.
• Uşaqlarda və risk qrupunda olanlarda peyvəndləmə və infeksiyalardan qorunma önəmlidir.

4. Erkən Simptomlara Diqqət

• Oynaqlarda ağrı, şişkinlik, dəri dəyişiklikləri, davamlı yorğunluq və digər qeyri-adi əlamətlər müşahidə olunarsa, vaxtında həkimə müraciət etmək lazımdır.
• Erkən diaqnoz — effektiv müalicə və fəsadların qarşısını almaq üçün əsasdır.

5. Müntəzəm Tibbi Yoxlanışlar

• Risk qrupunda olan şəxslərdə periodik qan analizləri, immunoloji testlər və müntəzəm tibbi yoxlanışlar tövsiyə olunur.

Genetik Testlərin Rolu və Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzinin Xidmətləri:

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzində autoimmun xəstəliklərə genetik meyillilik üçün geniş spektrli testlər aparılır. Bu testlər:

• Ailə planlamasında risklərin müəyyənləşdirilməsi,
• Profilaktik tədbirlərin düzgün planlaşdırılması,
• Fərdi müalicə və monitorinq strategiyasının hazırlanması üçün dəyərli informasiya verir.

Gələcəyin Yanaşması: Fərdiləşdirilmiş Tibbin Rolu

Elm inkişaf etdikcə, fərdiləşdirilmiş tibb konsepsiyası autoimmun xəstəliklərin qarşısının alınmasında ön plana çıxır. Hər bir insanın genetik kodu və həyat tərzi nəzərə alınaraq fərdi risk profilaktika və müalicə planları hazırlanacaq.

Autoimmun xəstəliklərdə genetik riskləri vaxtında öyrənmək, həyat tərzini optimallaşdırmaq və profilaktik tədbirlər görmək sağlam gələcəyin əsas şərtidir.
 Əgər siz də özünüz və ya ailəniz üçün risk faktorlarını bilmək, profilaktik yanaşma seçmək istəyirsinizsə, Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzinə müraciət edə bilərsiniz.