Konsultasiya al

Mikrobiom Nədir?

Mikrobiom — insan orqanizmində, xüsusən də bağırsaqlarda yaşayan trilyonlarla mikroorqanizmin (bakteriya, virus, göbələk və s.) ümumi genomudur. Əsasən bağırsaqlarda toplanan bu mikroorqanizmlər orqanizmin sağlamlığına böyük təsir göstərir. Mikrobiomun tərkibi hər bir insanda fərqlidir və həm genetika, həm də ətraf mühit faktorları ilə formalaşır.

Mikrobiom və Genetika Arasındakı Əlaqə

Son illər aparılan elmi tədqiqatlar göstərir ki, mikrobiomun tərkibi və funksiyası insan genetikası ilə sıx bağlıdır. Yəni, hər bir insanın genetik quruluşu onun bağırsaq mikroorqanizmlərinin müxtəlifliyini və miqdarını müəyyən dərəcədə formalaşdırır.
 Bəzi genlər bağırsaqda hansı bakteriyaların daha çox və ya az olmasına təsir edir. Məsələn, immun sisteminin tənzimlənməsində iştirak edən HLA genləri, eləcə də lipid və karbohidrat metabolizmasında rol oynayan genlər mikrobiomun tərkibinə təsir göstərir.

Mikrobiomun Bağırsaq Sağlığında Rolu

Mikrobiom — təkcə həzm prosesində deyil, bir çox digər həyati proseslərdə də əsas rol oynayır:

• Qidaların həzmi və enerji istehsalı: Bağırsaq mikroorqanizmləri bəzi qidaların parçalanmasında və faydalı maddələrin əmələ gəlməsində iştirak edir.
• Vitamin və hormon sintezi: Mikrobiom bəzi vitaminlərin (B, K vitaminləri və s.) və hormonların sintezini təmin edir.
• İmmunitet sisteminin formalaşması: Bağırsaq mikroorqanizmləri immun sistemin düzgün işləməsi üçün vacibdir, allergiyaların və autoimmun xəstəliklərin qarşısını almaqda rol oynayır.
• Zərərli mikroorqanizmlərin qarşısının alınması: “Yaxşı” bakteriyalar patogen mikroorqanizmlərin artmasına mane olur və bağırsaq divarını qoruyur.

Genetik Faktorlar və Mikrobiomun Fərdiliyi:

Genetik faktorlar mikrobiomun fərdi tərkibini müəyyən edən əsas amillərdən biridir. Məsələn, eyni ailədə olan insanların mikrobiom tərkibi, genetik bənzərlik səbəbilə bir-birinə daha yaxın olur. Bu isə bəzi irsi bağırsaq xəstəliklərinin (məsələn, Crohn xəstəliyi, ülseratif kolit və s.) yaranma riskini artırır.

Həmçinin bəzi genetik mutasiyalar və ya polimorfizmlər bağırsaq mikrobiotasının balansını pozaraq metabolik sindrom, piylənmə, diabet, depressiya kimi xəstəliklərə meyillilik yarada bilər.

Mikrobiomun Dəyişməsi və Xəstəlik Riski:Bağırsaq mikrobiomunun müxtəlifliyi və balansı pozulduqda, “disbioz” adlanan vəziyyət yaranır. Disbioz bir çox xəstəliklərin, o cümlədən:

• Obezite və metabolik sindrom
• Tip 2 diabet
• İltihabi bağırsaq xəstəlikləri
• Autoimmun xəstəliklər
• Neyropsixiatrik pozuntular (autizm, depressiya, Alzheimer və s.)

inkişafında rol oynayır. Bu, genetik zəmin üzərində formalaşan mikrobiomun düzgün idarə olunmasının nə qədər vacib olduğunu göstərir.

Mikrobiomun Müayinəsi və Fərdi Yanaşma

Müasir molekulyar texnologiyalar, xüsusilə NGS (Next Generation Sequencing) vasitəsilə, bağırsaq mikrobiomunun tam tərkibini analiz etmək mümkündür. Mikrobiom testləri:

• Hər bir şəxsin fərdi mikrobiom xəritəsini çıxarmağa,
• Xəstəlik risklərini əvvəlcədən müəyyənləşdirməyə,
• Qidalanma və həyat tərzini mikrobioma uyğunlaşdırmağa imkan verir.

Bu isə “fərdiləşdirilmiş tibb” konsepsiyasının əsas hissəsinə çevrilir.

Mikrobiomun Dəstəklənməsi və Profilaktikası

Bağırsaq mikrobiomunu sağlam saxlamaq üçün aşağıdakı tövsiyələrə əməl etmək vacibdir:

• Dengəli və lifli qidalanma: Tərəvəz, meyvə, tam taxıl məhsulları və fermentləşdirilmiş qidalar (qatıq, kefir və s.) mikrobiomun müxtəlifliyini artırır.
• Antibiotiklərdən səmərəli istifadə: Antibiotiklər mikrobiomun balansını poza bilər, buna görə yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə olunmalıdır.
• Stressin idarə olunması: Psixoloji stress mikrobiomun tərkibinə mənfi təsir edir.
• Fiziki aktivlik və kifayət qədər yuxu: Hər ikisi bağırsaq mikrobiotasının sağlamlığı üçün vacibdir.

Gələcəyin Tibbi: Mikrobiom və Genetik Analizlər

Gələcəkdə mikrobiom və genetik testlərin birgə tətbiqi nəticəsində, xəstəliklərin risk profilinin daha dəqiq müəyyənləşdirilməsi, fərdi pəhriz və müalicə planlarının hazırlanması mümkün olacaq. Xüsusilə xroniki xəstəliklərin və psixoloji pozuntuların idarəsində bu yanaşma böyük əhəmiyyət kəsb edir.

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzində ən son texnologiyalarla mikrobiom və genetik analizlər aparılır, nəticələr isə fərdi sağlamlıq planı üçün əsas olur.

Bağırsaq mikrobiomu — insan sağlamlığının təməl sütunlarından biridir və onun genetik əsasları getdikcə daha yaxşı anlaşılır. Öz mikrobiomunuz və genetik profiliniz haqqında ətraflı məlumat almaq, sağlamlığınızı elmi əsaslarla idarə etmək üçün Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzinə müraciət edin!
 Sağlam bağırsaq, sağlam həyat deməkdir!