Konsultasiya al

IDH1 (Isocitrate dehydrogenase 1) və IDH2 (Isocitrate dehydrogenase 2) genləri hüceyrədaxili metabolik proseslərdə iştirak edən NADP+-asılı fermentləri kodlayır. Bu fermentlər sitrat dövranında izositratı α-ketoglutarata çevirərək enerji və redoks tarazlığını tənzimləyirlər. Somatik IDH1 və IDH2 mutasiyaları, bu fermentlərin funksional strukturunu dəyişərək onkometabolit olan 2-hidroksiglutaratın (2-HG) yığılmasına səbəb olur. Bu metabolit, epigenetik səviyyədə histon və DNT metilasiya dəyişiklikləri yaratmaqla hüceyrə diferensiasiyasını və proliferasiyasını pozur.

IDH1 və IDH2 Mutasiyalarının Klinik Əhəmiyyəti:

IDH mutasiyaları aşağıdakı şiş növlərində geniş şəkildə öyrənilmiş və klinik əhəmiyyət daşıdığı sübut olunmuşdur:

• Diffuz gliomalar (astrositom və oligodendroqliomalar)
• Akut miyeloid leykoz (AML)
• Xondrosarkomalar
• İntrahepatik xolangiokarsinomalar

Ən çox rast gəlinən mutasiya IDH1 R132H (arginin → histidin) dəyişməsidir. IDH2 mutasiyaları isə əsasən R140Q və R172K şəklində AML-də müşahidə olunur.

Diffuz Gliomalarda IDH Testinin Rolu:

2021-ci il Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DSƏ/WHO) CNS şişlərinin yeni təsnifatına əsasən, IDH mutasiyası olan diffuz gliomalar daha yaxşı proqnoz və cavab göstərən bioloji alt qrupu təşkil edir. IDH mutasiyası:

• Aşağı dərəcəli (grad 2–3) gliomalarda tez-tez rast gəlinir
• IDH-vəhşi tip gliomalardan klinik və genetik baxımdan tamamilə fərqli davranış göstərir
• Müalicə strategiyası və təqib planını müəyyənləşdirməkdə vacib biomarkerdir

IDH-mutasiyalı gliomalarda epigenetik səviyyədə CpG adacıq hipermetilasiyası (G-CIMP fenotipi) müşahidə olunur.

Akut Miyeloid Leykozda IDH Mutasiyalarının Tətbiqi:

AML xəstələrinin təqribən 15-20%-də IDH1 və ya IDH2 mutasiyası mövcuddur. Bu mutasiyalar:

• Proqnoz və müalicə yönümündən xüsusi yanaşma tələb edir
• Enasidenib (IDH2 inhibitoru) və ivosidenib (IDH1 inhibitoru) kimi FDA tərəfindən təsdiqlənmiş hədəf terapiyalar üçün göstəricidir
• Xəstəliyin gedişini və müalicəyə cavabı izləmək üçün təkrarlanan testlərlə monitorinq edilə bilər

AML-də IDH mutasiyası tək başına proqnostik əhəmiyyət daşısa da, NPM1, FLT3 və TP53 kimi digər mutasiyalarla birlikdə şərh olunmalıdır.

Texniki Yanaşmalar və Testin İcrası:

IDH mutasiyalarının aşkarlanması üçün istifadə olunan molekulyar üsullar:

• Yeni Nəsil Sekanslama (NGS): Eyni anda IDH1 və IDH2 daxil olmaqla çoxsaylı mutasiyaların təyini
• Real-time PCR (qPCR): R132H və digər əsas mutasiyaların sürətli və spesifik aşkarlanması üçün
• İmmunhistokimya (IHK): Xüsusilə IDH1 R132H mutasiyasının aşkarlanması üçün toxuma səviyyəsində ilkin skrininq metodu
• Sanger Sekanslama: Dəqiqləşdirici və təsdiqləyici analizlər üçün istifadə olunur

Nümunə Tipləri:

• FFPE toxuma nümunələri (beyin biopsiyaları, şiş materialları)
• Qan və ya sümük iliyindən alınmış genomik DNT (AML hallarında)

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzində IDH Testləri:

Afgen Genetik Diaqnoz Mərkəzi olaraq IDH1 və IDH2 testlərini yüksək dəqiqlikli molekulyar diaqnostika platformalarında aparırıq. Xidmətlərimizə daxildir:

• NGS və qPCR texnologiyaları ilə sürətli və etibarlı mutasiya analizi
• Multidissiplinar komanda tərəfindən klinik şərhlə birlikdə nəticələrin təqdim olunması
• AML və diffuz gliomalı xəstələr üçün müalicəyə yönverici biomarker dəyərləndirməsi
• IHC ilə ilkin skrininq, lazım gəldikdə molekulyar təsdiqlə tamamlanır

Testin Klinik Dəyərləndirilməsi:

Test nəticələri beynəlxalq tövsiyələrə (WHO, NCCN, ESMO) uyğun olaraq şərh edilir. Xüsusilə aşağıdakılar nəzərə alınır:

• IDH-mutasiyalı gliomalar: Daha yaxşı sağ qalım və fərqli müalicə yanaşmaları
• IDH-mutasiyalı AML: Hədəf terapiyaya uyğunluq və proqnozun qiymətləndirilməsi